ภูมิหลังหอสมุดแห่งชาติ

     หอสมุดแห่งชาติ

               เป็นหน่วยงานในสังกัดกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม มีหน้าที่จัดเก็บ รวบรวม สงวนรักษา และอนุรักษ์มรดกทรัพย์สินทางปัญญา วิทยาการ ศิลปกรรม และวัฒนธรรมของชาติ ในรูปของหนังสือตัวพิมพ์เอกสารโบราณ ได้แก่ ศิลาจารึก คัมภีร์ใบลาน หนังสือสมุดไทย รวมทั้งสื่อสิ่งพิมพ์ สื่อโสตทัศน์ และสื่ออิเล็กทรอนิคส์ นอกจากนั้นยังทำหน้าที่ให้บริการความรู้และข่าวสารแก่คนในชาติ
 

      ประวัติความเป็นมา
               หอสมุดแห่งชาติ ก่อตั้งขึ้นโดยพระมหากรุณาธิคุณในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้รวมหอพระสมุด 3 แห่งเข้าด้วยกันคือ หอพุทธสาสนะสังคหะ หอพระมณเฑียรธรรม และหอพระสมุดวชิรญาณ แล้วพระราชทานนามว่า หอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร เมื่อวันที่ 12 ตุลาคม พ.ศ. 2448 ตั้งอยู่ ณ หอคองคอเดียในพระบรมมหาราชวัง (ปัจจุบันคือ ศาลาสหทัยสมาคม)

ตึกศาลาสหทัยสมาคม

               ต่อมา พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ขยายพื้นที่ตั้งแห่งใหม่มาอยู่ตึกถาวรวัตถุ ริมถนนหน้าพระธาตุ เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดอาคารเมื่อวันที่ 6 มกราคม พ.ศ. 2459

               ในรัชกาลที่ 7 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้ขยายพื้นที่การให้บริการเป็น 2 แห่งคือ หนังสือตัวพิมพ์ทั้งหมดและหนังสือส่วนพระองค์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ให้บริการ ณ ตึกถาวรวัตถุ พระราชทานนามว่า หอพระสมุดวชิราวุธ ส่วนศิลาจารึก คัมภีร์ใบลาน หนังสือสมุดไทย ตู้ลายรดน้ำ ย้ายไปให้บริการที่พระที่นั่งศิวโมกขพิมาน พระราชทานนามว่า หอพระสมุดวชิรญาณ เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดหอพระสมุดวชิรญาณและหอพระสมุดวชิราวุธ เมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2469

               ครั้นภายหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง รัฐบาลมีพระราชกฤษฎีกาจัดวางระเบียบราชการสำนักงานและกรมในกระทรวงธรรมการ พ.ศ. 2476 กำหนดให้หอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนครเป็นกองหอสมุด ขึ้นอยู่ในกรมศิลปากร ภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็น หอสมุดแห่งชาติ

               หอสมุดแห่งชาติได้พัฒนามาเป็นลำดับ สถานที่ให้บริการที่ตึกถาวรวัตถุจึงไม่เพียงพอ กรมศิลปากรจึงดำเนินการก่อสร้างอาคารหลังใหม่ที่ท่าวาสุกรี แล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2509 และเริ่มให้บริการ ณ สถานที่แห่งใหม่มาจนถึงปัจจุบัน

พ.ศ.2518 : ย้ายศิลาจารึก ตู้ลายรดน้ำ จากตึกถาวรวัตถุมายังอาคารหอพระสมุดวชิรญาณ
พ.ศ.2522 : ตั้งศูนย์นราธิปเพื่อการวิจัยทางสังคมศาสตร์ ในบริเวณตึกถาวรวัตถุ ถนนหน้าพระธาตุ
พ.ศ.2524 : ตั้งหอวชิราวุธานุสรณ์ บริเวณทิศเหนือของหอสมุดแห่งชาติ
พ.ศ.2528 : เปิดให้บริการที่อาคารหลังใหม่ (อาคาร3) ด้านหลังอาคารหอสมุดแห่งชาติ เมื่อวันที่ 7 มกราคม พ.ศ. 2528
พ.ศ.2533 : เปิดอาคาร หอเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช
พ.ศ.2537 : เปิดบริการ ห้องสมุดดนตรีทูลกระหม่อนสิรินธร
พ.ศ.2540 : เปิดบริการ หอสมุดดนตรีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9
พ.ศ.2542 : เปิดบริการ “หอสมุดแห่งชาติเขตลาดกระบัง เฉลิมพระเกียรติ”
พ.ศ.2551 : จัดตั้ง อาคารนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ ตึกถาวรวัตถุ ถนนหน้าพระธาตุ
พ.ศ.2554 : เปิด อาคารหอสมุดแห่งชาติ อาคาร 2
พ.ศ. 2514 - ปัจจุบัน หอสมุดแห่งชาติในส่วนภูมิภาค 11 แห่ง